رسول خدا (ص) فرمودند:

هرکس گناهی را مرتکب شود،  عقلی از او جدا شود که دیگر هرگز به او باز نگردد.

همچنین فرمودند:
همانا بنده گناه میکند و به سبب آن دانشی را که داشته، فراموش میکند.

نتیجه:
گناه باعث می شود انسان تدریجاً عقل و علم خود را از دست بدهد و دچار جهل شود. پس هر چه در گناه اصرار بیشتری داشته باشد، جهالت او بیشتر خواهد شد و خود جهالت، زمینه ساز انجام گناهان بیشتری خواهد شد. همچنان که علم،زمینه ساز عبودیت خداوند است. جهالت، نه تنها زمینه ساز گناهان است، بلکه همه شر ها و شکست ها و ناکامی ها چه در دنیا و چه در آخرت، ریشه در جهالت دارند. همانطور که همه خوبی ها و خیر ها و موفقیتها ریشه در علم و عقل دارند.

چیزی که هست، اینکه ماهیت عقل و رابطه عقل با انسان طوری است که انسان متوجه تغییر در عقل خود نمی شود. لذا برای سنجش عقل و علم، ما به یک ابزار خارجی (نه نظر و حس خودمان) نیازمندیم و این ابزار خارجی، نمی تواند یک شی بی جان (فاقد عقل) باشد. پس باید عقل خود را با عقل بزرگان (افرادی که در عاقل بودن آنها تردیدی نداریم، مثل بزرگان دینی) بسنجیم.

باز هم در اینجا نکته ای وجود دارد. و آن اینکه انسان، معمولاً عقل خود را بدون تغییر (همیشه در اوج، همیشه یکسان)  می انگارد. لذا اگر عقل خود را با عقل افراد عاقل سنجیدیم، چنانچه مطابقت وجود داشت که هیچ، اما چنانچه عدم مطابقت وجود داشت، معمولاً انسان عقل خود را بدون تغییر دانسته، و به آن بزرگان و عاقلان، نسبت انحراف و تغییر عقلانیت می دهد!

بنابراین، مواظبت از عقل، کار بسیار سخت و دقیقی است.